grensoverschrijdend gedrag op het werk

In een organisatie zijn er twee belangrijke rollen die gevallen van grensoverschrijdende gedrag aanpakken.  

PreventieAdviseur PSYchosociale risico's (PAPSY)

Elke werkgever moet een preventieadviseur psychosociale risico's hebben. Deze adviseur maakt deel uit van de interne dienst voor preventie en bescherming of, in de meeste gevallen, van de externe preventiedienst. Hij/zij/hen is een expert die adviesbevoegdheid heeft naar de werkgever én de werknemers.

Organisaties met minder dan 50 werknemers moeten beroep doen op een externe PAPSY. Het is niet steeds evident om de nodige deskundigheid in huis te hebben. Er zijn namelijk een aantal duidelijk omschreven voorwaarden. Bovendien kunnen de persoonlijke relaties in kleine organisaties een nadeel vormen.

Vanaf 50 werknemers kan de werkgever kiezen of er intern of extern iemand wordt aangesteld.

Belangrijk: een interne PAPSY mag geen deel uitmaken van het (hiërarchisch) leidinggevend personeel of de vakbondsafvaardiging.  
Een PAPSY kan zowel een informele als een formele procedure begeleiden. Lees hier meer over de procedures.

Meer info via de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO).

VertrouwensPersoon (VP)

Een organisatie is in het algemeen niet verplicht om een vertrouwenspersoon aan te duiden (tenzij in uitzonderlijke gevallen). Toch zijn er verschillende redenen om het wel te doen.

• een eigen medewerker is vertrouwd met en in de organisatie. Dit maakt de drempel kleiner voor medewerkers om een gesprek aan te gaan. In het bijzonder voor freelancers of tijdelijke medewerkers kan de VP toegankelijker zijn.
• een VP kan doorgaans snel reageren en kort op de bal voor opvolging zorgen. De kans dat de situatie niet escaleert en informeel kan worden opgelost, vergroot daardoor.

Elke nieuwe VP moet (sinds 1 sept 2014) binnen de twee jaar na zijn aanstelling een opleiding van vijf dagen volgen, én een jaarlijkse supervisie. Wij bieden sinds 2018 ook zo'n basisopleiding aan. Ook organiseren we jaarlijks enkele supervisies. Schrijf je in op onze opleidingsnieuwsbrief om op de hoogte te blijven.

De VP moet ook de tijd en omkadering krijgen om zijn rol optimaal te kunnen invullen.

Belangrijk: niet iedereen kan de rol van VP vervullen. Het mag bijvoorbeeld geen (hogere) leidinggevende zijn, en geen vakbondsafgevaardigde. Ook leden van de Raad van Bestuur kunnen geen VP zijn. Als je bv. als (hogere) leidinggevende de opleiding toch wil volgen om je te informeren over dit thema kan dit uiteraard wel.

Overleg met je externe PAPSY hoe je de aanstelling van een VP best aanpakt.

Zorg ervoor dat in het keuzeproces alle medewerkers echt betrokken worden! Denk in het bijzonder ook aan mensen die minder vertegenwoordigd zijn in je organisatie (omdat ze minder mondig of taalvaardig zijn, niet of minder gebruik maken van mail, een ander referentiekader hebben, ...). 

Het aanduiden van een VP kan in principe relatief eenvoudig zijn. De werkgever deelt aan alle werknemers de identiteit van de voorgestelde persoon mee. Hiervoor kan vooraf een oproep of stemming georganiseerd worden, de persoon kan gericht aangesproken zijn om de rol op te nemen, ... 
Werknemers hebben 15 dagen om eventueel hun opmerkingen mee te delen in een register of aan de preventieadviseur. Als er een Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) in de organisatie is, moet er een akkoord van alle werknemersvertegenwoordigers zijn.

Een externe/freelance VertrouwensPersoon (VP)

Een organisatie kan ook overwegen om (freelance) een externe VP aan te stellen.

Voor kleinere organisaties is het niet altijd haalbaar en/of zinvol om een interne vertrouwenspersoon aan te stellen. Los van de praktische haalbaarheid om tijd te maken voor opleiding en het opnemen van de rol binnen het reeds bestaande takenpakket zijn de relaties in een klein team vaak (te) ‘close’ om delicate situaties te bespreken; een interne vertrouwenspersoon is soms te nauw betrokken.

Neem in de afweging zeker ook de tijdelijke medewerkers en periodes van tijdelijke uitbreiding van het team mee. Een freelance VP kan dan een interessante piste zijn.

Ook voor grotere organisaties, die al dan niet al een interne vertrouwenspersoon hebben, kan een (aanvullende) externe vertrouwenspersoon met iets meer afstand een interessante piste zijn.

Externe partij

In een aantal gevallen kan het opportuun zijn om beroep te doen op een externe partij. Bijvoorbeeld:

• de feiten zijn heel ernstig
• een betrokkene of omstaander wil onmiddellijk iemand spreken
• de betrokkene (de verzoeker) heeft geen vertrouwen in de aanspreekpunten binnen de organisatie
• de interne procedures hebben geen resultaat opgeleverd
• de betrokkene kan niet (meer) terecht bij de aanspreekpunten binnen de organisatie
• het gaat om een voorval dat buiten de relatie werkgever-werknemer valt
• het gaat om een situatie van langere tijd geleden
• de betrokkene (de verzoeker) heeft vooral een vraag naar ondersteuning bij de verwerking van de feiten
• ....

Specifieke initiatieven voor de sector

• Voor medewerkers die niet terechtkunnen binnen hun organisatie, of voor wie een klankbord/advies nodig heeft als vertrouwenspersoon, is er een extra vangnet binnen het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend gedrag. Dit vangnet voor Cultuur en Media werd oorspronkelijk ondergedracht binnen de Genderkamer. Sinds oktober 2023 valt dit dus binnen het Vlaams Meldpunt.
  • Van de oorspronkelijk aangeworven psychologen is Nina Callens uit dienst, Viktor Van der Veken is nog op post, hij kan ook eventuele lopende dossiers van Nina verder opvolgen. Verder zijn er twee sectorspecifieke contactpersonen, Laura Laenen en Vincent Maekelberg.
  • contactgegevens:
    • bel 0800 13184 of chat
    • mail naar meldpunt@vlaanderen.be (je kan laura.laenen@vlaanderen.be of vincent.maekelberg@vlaanderen.be in kopie zetten)
• Engagement: een kunstenaarsbeweging die seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksisme en machtsmisbruik aankaart in de Belgische kunstwereld. Je kan er terecht voor peer support, voor eerste opvang, informatie, eventuele doorverwijzing. 

Andere initiatieven

Het slachtoffer kan voor hulp bij verwerking van de feiten en in bepaalde gevallen ook info en ondersteuning rond mogelijke verdere stappen terecht bij:

• 1712: professionel hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling 
• een Zorgcentrum na Seksueel Geweld (ZSG): permanentiedienst in een aantal ziekenhuizen voor slachtoffers van seksueel geweld
• Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen: meldpunt voor getuigen of slachtoffers van discriminatie omwille van geslacht
• Unia: meldpunt voor getuigen of slachtoffers van alle andere vormen discriminatie
• Vlaams Mensenrechteninstituut (in opstart): equivalent van Unia voor Vlaanderen
• een CAW = Centrum voor Algemeen Welzijn (enkel in Vlaanderen): gratis advies en begeleiding voor alles wat met welzijn te maken heeft, ook juridische ondersteuning
• tele-onthaal: bellen via 106, of via chat
• zijn/haar/hun vakbond
• zijn/haar/hun huisarts